'Innoveren door te renoveren' deelt inspiratie over renovatieopgave

De bijeenkomst begon met een blik op kunst. Voorzitter Arno Visser trok een parallel met de ontwikkeling van de schilder Mondriaan. Schilderde die in 1892 nog levensecht een haas, in 1920 ontstond de zo karakteristieke stijl van lijnen en primaire kleuren. Hij was een van de leden van De Stijl. Deze groep kunstenaars streefde naar een radicale hervorming van de kunst in lijn met de maatschappelijke veranderingen in die tijd. Volgens Visser staat de infrasector eveneens voor een radicale hervorming. De renovatieopgave is zo omvangrijk, en de arbeidsmarkt zo krap, dat innovaties en nieuwe verdienmodellen nodig zijn. Hij riep de deelnemers op om zich vandaag te laten inspireren en met elkaar in gesprek te gaan: "Kan je het met elkaar hebben over de fase waarin jij, of jouw bedrijf, je bevindt? Schilder je nog een haas, of ben je aan het experimenteren met nieuwe technieken en samenwerkingsvormen. Wees niet bang om je daarbij kwetsbaar op te stellen. Aangeven dat je iets nog niet weet, nodigt uit om echt sámen te zoeken."

Genuanceerd kijken naar de levensduur

Voorzitter Leonie Koops van de adviesraad MMIP Levensduurverlening gebouwde omgeving van het TKI Bouw & Techniek nam het stokje over. Zij wees erop dat TNO voor civiele werken een forse toename van de onderhoudskosten voorspelt, tot wel €3 miljard per jaar vanaf 2030. Het grootste deel van de kosten ligt bij gemeenten, zij beheren verreweg de meeste bruggen. Toch wordt de vernieuwingsopgave nog weinig voortvarend opgepakt. Bovendien wordt er volgens Koops te snel gekeken naar vervanging in plaats van renovatie. Zij pleit voor een genuanceerder beeld. "Een Romeins aquaduct houdt al tweeduizend jaar stand. De Sint Servaasbrug in Maastricht gaat al 750 jaar mee. Van de draaibruggen bij Den Oever moest het staal al na vijftig jaar worden vervangen. De voorbeelden laten zien dat de levensduur van een brug niet vaststaat. Deze hangt samen met de (verkeers)belasting en de aanwezigheid van bewegende delen en elektrotechnische installaties." Koops pleit ervoor om multidisciplinaire teams te vormen waarbij de diagnose en doelen worden gedeeld, en elke partij vanuit zijn eigen expertise oplossingen aandraagt.

Kernwaardencontract  

De derde presentatie werd verzorgd door Jan Visscher, operationeel directeur bij Beens Groep, en projectmanager Ferry Loupias van de gemeente Utrecht. Het programma Wervengebied zorgde voor hoofdbrekens bij de gemeente. Hoe ga je al die monumentale werven duurzaam renoveren, met zo min mogelijk overlast voor de binnenstad en de particuliere eigenaren van de werfkelders? Utrecht besloot de markt ruimte te geven om te innoveren. Dat doen ze met een zogenoemd kernwaardencontract. Visscher: "Bijzonder is dat de gemeente alle gemaakte kosten vergoedt. Een prijzenlijst van uren en inzet materieel dient daarvoor als basis. Hierdoor kunnen wij investeren in nieuwe technieken en werkwijzen. Daarbij is het uitgangspunt: stel de lange termijn boven de korte termijn”. Loupias benadrukt dat de ontwerpverantwoordelijkheid bij de gemeente blijft liggen. “Daarmee zorgen we voor een goede risico-verdeling. Kijkend naar de kosten is deze manier van renoveren nog steeds goedkoper en veel duurzamer, want minder materiaalgebruik, dan vervanging."

Overheid moet sturen en coördineren

Het verhaal van directeur Wimar Bolhuis van TNO Vector bood een bedrijfskundige analyse op de transitie naar een nieuwe manier van samenwerken tussen overheid en markt. "Een gedeelde visie, kennisinfrastructuur, nieuwe netwerken en waardeketens, coördinatie van beleid, het stimuleren van de vraag en aandacht voor de tegenstand van partijen die verliezen in de transitie, zijn de pijlers om voor ogen te houden. Kort gezegd: de overheid is onderdeel van de samenwerkingsketen én moet sturen en coördineren." Ja, beaamt Wimar, een transitiefase is spannend. Voor alle partijen in de keten. Daarom gaan de deelnemers na zijn verhaal uiteen in werksessies, waarin ze een keuze voor vernieuwing dan wel renovatie van een brug bespreken. Aan tafel een voorzitter, technisch manager, de aannemer, de omgevingsmanager en een kostenspecialist. Wat gebeurt er als de programmering verandert? Zet het de samenwerking tussen bestuur en markt op scherp, of weet je de integrale benadering vast te houden? De deelnemers leefden zich in elk geval goed in hun rol in.

Fundamenteel andere aanpak en cultuuromslag

Joost Merema, partner bij PRO6 managers, vatte de inzichten van de verschillende groepen na de pauze kort samen. "Een onafhankelijke voorzitter draagt bij aan het goede gesprek, net als het vasthouden aan je eigen rol en discipline. Je moet vertrouwen op de expertise van een ander. Als er iets verandert, vraagt dat flexibiliteit van iedereen. De discussie zuiver houden en op basis van feiten voeren, is dan belangrijk." Han Roebers, adjunct directeur Beheer en Uitvoering Provincie Noord-Holland, besloot de middag met een blik op de Noord-Hollandse onderhoudsopgave. "We hebben op dit moment nog maar het topje van de ijsberg in beeld. De uitdaging is om met de markt tot een betrouwbare planning voor de langere termijn te komen. Dat betekent voor ons dat we deels onze autoriteit inleveren. Mogelijk duurt het nog een paar jaar voordat we zover zijn. Dat de renovatieopgave een fundamenteel andere aanpak en een cultuuromslag van ons allemaal vraagt, is zeker."

Initiatiefnemers van Innoveren door te renoveren 

Met dank aan onze partners: Antea Group, Gemeente Amsterdam, Movares, Platform WOW, Provincie Noord-Holland, SealteQ, TNO en Witteveen+Bos.