Veelgestelde vragen

Misbruik van situatie 

Het blijft lastig om in te schatten hoe geloofwaardig opgegeven prijscorrecties zijn in relatie tot het misbruik maken van de huidige situatie. Kun je dat toelichten?

Prijsstijgingen kunnen op veel verschillende manieren worden onderbouwd. Opgaves/prijsaanbiedingen voor de desbetreffende producten, indices van bijvoorbeeld BDB, CBS, kengetallen van het EIB, publicaties van onafhankelijke onderzoeksinstituten als IBR of publicaties van (verenigingen van) toeleveranciers. Ook Bouwend Nederland heeft onderzoek gedaan naar de prijsstijgingen in de bouw. De onderbouwingen zij voorhanden en de conclusies zijn eensluidend: materialen en grondstoffen zijn op dit moment schaars en prijzen zijn daardoor extreem gestegen.

Indexering

Wat is de reden dat CBS en BDB relatief 3 maanden achterlopen op de actualiteit? 

De indices van CBS en BDB worden maandelijks vastgesteld. Indexering vindt echter over het algemeen pas na enige tijd (bijv. na een jaar volgende op de start van de bouw) voor het jaar erna plaats. Dat gebeurt aan de hand van de indexering van het voorgaande jaar. Daardoor ontstaan twee problemen: 

• Het zijn de indices van het voorgaande jaar, die als uitgangspunt worden genomen voor het indexeren van de prijs voor het eerstvolgende jaar; en
• Door het toepassen van een generieke indexeringsregeling met een veelheid aan producten, wordt het effect van grote uitschieters op de ondervinden prijsstijgingen gedempt.

Voor het blok gezet

Voor een project hebben wij in december 2021 een opdracht verstrekt aan een staalbouwer. Hierin is het uitgangspunt prijsvast. De afgelopen maanden heeft de werkvoorbereiding plaatsgevonden. De staalbouwer gaat nu zijn materialen bestellen en wordt geconfronteerd met een prijsstijging van 35% t.o.v. december 2021. Hij wil nu eerst akkoord hebben voor deze prijsstijgingen alvorens hij de materialen gaat bestellen. Als hij nu niet gaat bestellen worden de materialen niet op tijd geleverd. Dit zet ons uiteraard aardig 'voor het blok'. Is er vanuit Bouwend Nederland ervaring met een degelijke casus? 

Dit komt inderdaad voor. Het devies luidt om in overleg tot goede afspraken te komen. De staalbouwer moet zich daarbij wel beseffen dat hij, door niet te starten voordat er een akkoord ligt, feitelijk het gewenste antwoord afdwingt. Dat is niet de samenwerking tussen partijen in de keten die in deze omstandigheden nodig is om tot een goede oplossing te komen. Dat vergt over en weer begrip voor de situatie waarin we allemaal zijn beland. Het streven moet er vervolgens op gericht zijn een evenwichtige afspraak te maken. Daarbij zal van meet af aan de opdrachtgever betrokken moeten worden. Hij is daarin evengoed deelgenoot.

Leveranciers/onderaannemers komen terug op hun offertes en passen de prijzen aan, dagprijzen worden gehanteerd. Hebben jullie tips hoe we hiermee om kunnen gaan?

Het devies luidt om in overleg tot goede afspraken te komen. Dat vergt over en weer begrip voor de situatie waarin we allemaal zijn beland. Het streven moet er vervolgens op gericht zijn een evenwichtige afspraak te maken. Daarbij zal van meet af aan de opdrachtgever betrokken moeten worden. Hij is daarin evengoed deelgenoot. 

Mag je het werk stilleggen als jouw opdrachtgever niet ontvankelijk is voor het doorberekenen van prijsstijgingen?

Dit is wel een heel zwaar middel en gevaarlijk instrument, dit kan veel negatieve gevolgen hebben voor de opdrachtnemer en wordt daarom afgeraden. In veel gevallen ben je de verliezer als je hiertoe overgaat. Blijf vooral in gesprek met je opdrachtgever.

Hoe is deze casus in relatie tot AVA artikel 5?

Als de AVA van toepassing zijn op het werk dat het betreft, dan is een beroep op artikel 5 AVA mogelijk mits: 

• de aannemer bij het aangaan van de overeenkomst geen rekening hoefde te houden met de kans dat die kostenverhogende omstandigheden zich zouden voordoen ,
• die omstandigheden niet aan de aannemer kunnen worden toegerekend, en
• die omstandigheden de kosten van het werk verhogen.

In dat geval komt de aannemer een aanspraak toe op vergoeding van de daaruit voortvloeiende gevolgen. De aannemer moet de opdrachtgever wel op tijd waarschuwen. Daarovolgend vindt er een overleg plaats over de vraag of kostenverhogende omstandigheden zijn ingetreden en zo ja, in hoeverre de kostenverhoging naar redelijkheid en billijkheid zal worden vergoed. De opdrachtgever mag er dan ook voor kiezen het werk te beperken, vereenvoudigen of beëindigen. 

Risicoregeling uitgesloten

Hoe kunnen we bij een ouder contract waarop de risicoregeling van de UAV 2012 is uitgesloten toch aanspraak maken op verrekening?

Het toepassen van een risico- of indexeringsregeling moet je overeenkomen. Als er géén verrekening is overeengekomen of er een ‘prijsvastbeding’ is overeengekomen, ook dan zijn er mogelijkheden tot verrekening. De wet heeft daarvoor in het Burgerlijk Wetboek (artikel 7: 753) een regeling. In het verlengde daarvan hanteren we in de bouw algemene voorwaarden, waarin het recht voor de aannemer op bijbetaling of een vergoeding van (extra) kosten is geregeld. Zie verder: Aanwijzing over het doorberekenen van kostenstijgingen (maart 2022) onder het kopje ‘Verrekening kostenstijgingen bij een vaste aanneemsom’

Wat moet je doen als een aanbesteder de risicoregeling uitsluit? 

Dan zul je moeten bezien of er andere mogelijkheden zijn in het desbetreffende contract tot verrekening van prijsstijgingen. Hoe minder mogelijkheden er zijn, hoe groter het risico voor de opdrachtnemer. De afweging wanneer het aangaan van een contract te veel risico inhoudt is aan partijen. 

Prijsstijgingen

Wat als de prijzen vast tot oplevering Werk aan Opdrachtgever zijn en art. 7:753 BW uitgesloten is? 

Dan sta je inderdaad met 2-0 achter. Er resteert dan slechts nog een beroep op de algemene artikelen in het verbintenissenrecht (art. 6: 248 of 6:258 BW) die gaan over de rechtsgevolgen van een overeenkomst. Je zou daar misschien aan toekomen als de gevolgen van de prijsstijgingen ernstig genoeg zijn. Let wel: de eisen die aan toepassing van deze artikelen worden gesteld zijn hoger dan die voortvloeien uit art. 7: 753 BW. 

Wat zijn dermate extreme prijsstijgingen? 

Of prijsstijgingen voor verrekening in aanmerking komen hangt af van de omstandigheden van het geval. Voor een eerlijke en evenwichtige risicoverdeling wordt onder meer gekeken naar de mate waarin de overeenkomst al voorziet in een compensatie, bijvoorbeeld als er een risico- of indexeringsregeling van toepassing is. Dan valt alleen nog te bezien of hetgeen na indexering of verrekening volgens een risicoregeling voor verrekening in aanmerking komt. Ook hangt het ervan af wat partijen zijn overeengekomen. Is de UAV van toepassing, dan tref je in paragraaf 47 het aanzienlijkheidsvereiste aan, waaraan in de rechtspraak niet bepaald een eenduidige invulling wordt gegeven. Het is daarom dat partijen er goed aan doen voorafgaande aan het sluiten van een overeenkomst goede afspraken over het verrekenen van prijsstijgingen te maken. 

Als we het gaan hebben over prijsstijgingen, is het dan reëel om de gehele stijging door te berekenen aan de opdrachtgever of moeten zowel opdrachtnemer als opdrachtgever een deel van dit risico dragen? 

Daarover kun je zelf afspraken maken. In beginsel draagt de aannemer het ‘normale bedrijfsrisico’. Wat dat is hangt af van de omstandigheden van het geval.  Neem bij je kostenstijgingen ook mee de extra bouwtijd die je nodig hebt, personeel en materieel dat je langer moet inhuren, maar ook je (Economisch Meest Voordelige Inschrijving (EMVI) belofte.

Particuliere opdrachtgever

Wat als de opdrachtgever een particulier is? Bijvoorbeeld bij Woningborgprojecten?

Bij overeenkomsten met een particulier (consument) moet je rekening houden met het consumentenrecht. Een consument wordt beschermd tegen door een professionele wederpartij (bijvoorbeeld een aannemer) gehanteerde onredelijke voorwaarden. Let op: in een aannemingsovereenkomst met een particuliere opdrachtgever zul je de mogelijkheid moeten opnemen tot ontbinding van de overeenkomst als de verhoging van de aanneemsom binnen drie maanden na het sluiten van de overeenkomst plaatsvindt.  

Woningborgcontracten kennen een eigen regeling. Lees hier het advies van Woningborg over de gevolgen voor de bouwsector van de inval in Oekraïne. De dwingend voorgeschreven modelcontracten (althans de daarbij behorende algemene voorwaarden) sluiten de verrekening van prijsstijgingen uit. Wel kan er in bepaalde situaties ruimte zijn om in de koop-/aannemingsovereenkomst een post ‘risicoverrekening‘ op te nemen. Prijsstijgingen die niet zijn verdisconteerd in de aanneemsom kunnen in zo’n geval tot maximaal het bedrag van de post risicoverrekening worden doorberekend. 

Prijsvast

In de opdrachtbrief is opgenomen 'Prijsvast'. De Ava hebben wij van toepassing verklaard. Kun je dan toch prijsstijgingen bij de opdrachtgever neerleggen? 

Ook dan is een beroep op artikel 5 AVA mogelijk mits: 

• de aannemer bij het aangaan van de overeenkomst geen rekening hoefde te houden met de kans dat die kostenverhogende omstandigheden zich zouden voordoen
• die omstandigheden niet aan de aannemer kunnen worden toegerekend, en
• die omstandigheden de kosten van het werk verhogen.

In dat geval komt de aannemer een aanspraak toe op vergoeding van de daaruit voortvloeiende gevolgen. De aannemer moet de opdrachtgever wel op tijd waarschuwen. Daaropvolgend vindt er een overleg plaats over de vraag of kostenverhogende omstandigheden zijn ingetreden en zo ja, in hoeverre de kostenverhoging naar redelijkheid en billijkheid zal worden vergoed. De opdrachtgever mag er dan ook voor kiezen het werk te beperken, vereenvoudigen of beëindigen. 

Waarschuwingsplicht

Moeten we de opdrachtgever waarschuwen voordat we dure producten gaan verwerken of kunnen we de oorspronkelijke opdracht uitvoeren en achteraf de extreme prijsstijging claimen? 

Ja, die waarschuwingsplicht vloeit voort uit diverse bepalingen in wet- en bouwvoorwaarden. De opdrachtgever moet daardoor nog de kans hebben maatregelen te treffen om de gevolgen te beperken. Je kunt dan denken aan het kiezen van alternatieven, het vereenvoudigen van het werk, het beperken of zelfs het voortijdig beëindigen van het werk.