In dialoog naar meer veiligheid bij modulaire bouw

AANMELDEN VOOR DEZE BIJEENKOMST

Werken op hoogte is valrisico

Het industriële bouwbedrijf MorgenWonen, dochter van VolkerWessels, bouwt sinds 2014 woningen en appartementen op modulaire wijze. Gevels, daken, trappen en badkamers worden compleet aangeleverd op de bouwplaats, waar vervolgens de montage plaatsvindt. De montage van de verschillende modules vindt vaak op hoogte plaats. "Dat brengt vrijwel altijd valrisico’s met zich mee", zegt Jelle van der Zwaag, projectleider industrialisatie bij VolkerWessels. "Bij traditionele bouw worden er uitgebreide collectieve veiligheidsvoorzieningen geplaatst, zoals hekwerken, steigers, stellingen en bordessen, omdat werknemers langere tijd op hoogte moeten werken. Maar bij modulair bouwen wordt een woning in zeer korte tijd geassembleerd - bij ons in één dag. Onze werknemers werken dus maar heel kort op hoogte. Daarom maakten we in eerste instantie gebruik van persoonlijke valbescherming."

Handhaving

In 2016 begon de Arbeidsinspectie met inspecties bij MorgenWonen. Ron Maters, destijds projectleider Bouw en Infra bij de Arbeidsinspectie: "Daarbij constateerden we dat het bouwbedrijf persoonlijke beschermingsmiddelen toepaste - in dit geval een veiligheidsharnas met vallijn - waar collectieve voorzieningen in onze optiek mogelijk waren. Bovendien maakten de werknemers niet altijd gebruik van deze persoonlijke beschermingsmiddelen. Onze constatering leidde in 2016 tot een eis tot naleving van de Arbeidsomstandighedenwetgeving. We hebben aangegeven welke voorzieningen MorgenWonen zou moeten plaatsen en binnen welke termijn. Bij nadere controle in 2018 bleek dat ze dit nog niet hadden gedaan. We konden toen niet anders dan een boeterapport opmaken."

Discussie

De Arbeidsinspectie zag mogelijkheden voor collectieve oplossingen, maar MorgenWonen zag daarmee geen veiligere situatie ontstaan. Aanvankelijk maakte MorgenWonen daarom bezwaar tegen de boete. "Een boete vanwege onveilig werk, terwijl dit werk in onze ogen niet onveilig was, voelde namelijk onrechtvaardig", aldus directeur Martin Flint. Tegelijkertijd gingen MorgenWonen en de Arbeidsinspectie met elkaar in gesprek. Deze dialoog past bij de nieuwe werkwijze van de Arbeidsinspectie. Hubert Dietz, arbeidsinspecteur bij de Arbeidsinspectie: "Van huis uit zijn wij een handhavingsorganisatie, die gebruikmaakt van boetes, stilleggingen en waarschuwingen. Communicatieve interventie gaat bij ons echter een steeds belangrijker rol spelen: wij willen in gesprek gaan en richting geven."

Bezint eer ge begint

"In deze gesprekken met de Arbeidsinspectie kwamen we tot ontwerpaanpassingen die collectieve voorzieningen ook in ons proces mogelijk maakten", aldus Van der Zwaag. "Uitgangspunt is uiteraard dat je risico’s probeert te vermijden. Maar soms kom je er tijdens de uitvoering achter dat bij bepaalde werkzaamheden de veiligheid toch in het geding is. Bijvoorbeeld omdat sommige plekken moeilijk bereikbaar zijn. Als je niet afhankelijk wil zijn van het individuele gedrag van de werknemers, moet je je al in de ontwerpfase beraden over de vraag welke risico’s het bouwproces straks met zich meebrengt en hoe je collectieve voorzieningen kunt aanbrengen om dit proces straks nog veiliger uit te voeren."

Verbetercyclus

Flint: "Bij industriële bouw verschuift werk meer en meer naar een gecontroleerde (binnen)omgeving. Al bij het ontwerp vragen we ons voortdurend af wat er beter en veiliger kan, hoe we risico’s kunnen elimineren en waar we collectieve voorzieningen kunnen treffen. Zo nodig passen we het ontwerp aan, zodat ook de bouwfase veiliger wordt." Collectieve voorzieningen aanbrengen tijdens de uitvoering is mogelijk, maar het is efficiënter en effectiever om al in het ontwerp en de productie van de modules rekening te houden met mogelijkheden om die voorzieningen aan te brengen. Het is dan bijvoorbeeld niet meer nodig om ter plekke gaten te boren. Daarmee groeien het industriële proces en het bouwproces in feite naar elkaar toe.

Ingrijpend ontwerpproces

Wat volgens Flint niet wil zeggen dat aanpassingen in het ontwerp niet ingrijpend zijn. "Oplossingen voor veiligheidsrisico’s realiseer je niet in één dag. Een gevel kan helemaal gereed zijn, met kozijnen, isolatie, betonwerk en al. Nu moeten we er in de ontwerpfase bijvoorbeeld rekening mee houden dat je aan die gevel ook een hangsteiger moet kunnen bevestigen. Dat vergt een lang ontwerpproces met alle constructieve berekeningen van dien. Daarom hebben we de Arbeidsinspectie ook om tijd gevraagd."

Van der Zwaag: "Ik ben er nog meer van overtuigd dat modulaire bouw en het veiligheidsproces hand in hand kunnen gaan. Daarbij ligt de nadruk op een goed doordacht ontwerp en een weloverwogen montageproces, in combinatie met het volgen van de voorgeschreven werkmethodes en de zekerheid dat de werknemers precies weten wat ze moeten doen. De impact is groot, veiligheidsaanpassingen die wij nu doen komen daarna iedere dag in al onze modulaire bouwprojecten terug."

Onderlinge vertrouwensrelatie

De interventie pakte zo gunstig uit dat MorgenWonen haar aanvankelijke bezwaar heeft laten varen. Flint: "Dankzij de dialoog met de Arbeidsinspectie ontstond een goede vertrouwensrelatie. De inspectie kan vanuit haar ervaring en deskundigheid risico's en aandachtspunten aanwijzen, waarna wij de tijd krijgen om oplossingen te bedenken buiten de geijkte kaders. En zo kwamen er oplossingen in beeld die voor ons werkbaar zijn als collectieve bescherming. We worden niet gedwongen om overal traditionele steigers neer te zetten en kunnen toch op een veilige manier assembleren."